Gökyüzünün Mavisi, Yeryüzünün Yeşili… Turkuaz

Turkuazın ham hali

     Evet kabul ediyorum bu yazımın ilhamı Muhteşem Yüzyıl dizisinden geldi!

     Bundan sekiz yıl önce bir dergide yazıyordum, sonradan iş hayatı kitlelerle bu tarz paylaşımlar yapmama engel oldu sanırım...Şimdi fırsatını buldum ya herşeyi anlatmak istiyorum:))

     Blog yazmaya başladığımdan beri hep pırlanta ile ilgili yazmışım. Dedim ki kendi kendime "yazdıklarını kendine saklama, çıkar dosyalardan diğer taşlara da üvey evlat muamelesi yapma" ... Bu kararla birlikte de, ilk sırayı turkuaz aldı!

    İlham Muhteşem Yüzyıl dizisinden geldi demiştim...Malum, Kanuni İran'a sefere gitti, yeni aşkı için de cebine birkaç turkuaz atıvermiş dönerken.Sanırım gelecek bölümlerde Kanuni'nin elinden çıkmış, şahane bir mücevher göreceğiz...

   

    Turkuaz kimyasal olarak sulu bakır aluminyum fosfattır. Doğada, kuvars, pirit, kalkopirit ve apatit ile bulunur. Turkuaz'ın M.Ö. 3000 yılından beri kulanıldığı, ilk olarak da Mısır ve Mesoamerikan (Maya-Aztek) halkları tarafından kullanıldığı bilinmektedir. İsminin kökeni, Fransızca Türk taşı anlamına gelen “pierre Turquoise”dir. İsmine aldanıp ülkemizde yatakları var sanmayın, İran’dan gelip Türkiye üzerinden Avrupa’ya gittiği için bu ismi almıştır. Türkiye'de de çok sevilip kullanılmıştır. En güzel örneklerini Topkapı sarayında görebilirsiniz.

     Firuze nedir?

  Gerçek anlamında Turkuaz ve Firuze aynı taştır (Bu yüzden dizide taşlar vasıtasıyla, Kanuni'nin Firuze Hatun'a olan aşkına gönderme yapılıyor sanırım:)). Dikkatinizi çekmek istediğim bir konu da şu ki; dünyanın çeşitli ülkelerinde “yeniden üretilmiş turkuaz” olarak bilinen taş ülkemizde Firuze olarak bilinir. Bu, doğal turkuaz taşına ait öğütülmüş malzemenin içine pirit gibi bazı mineraller ve renklendirici eklendikten sonra doğal veya sentetik reçinelerle karıştırılıp sıkıştırılmasıyla elde edilir. Piyasada da bol miktarda mevcut. Bu yüzden Turkuaz ya da Firuzenin herşeyde olduğu gibi doğal olanı makbuldür.

    Doğada Turkuaz

  Turkuaz  bir bakır mineralidir ve bu nedenle de yerkabuğundaki en büyük bakır yataklarının bulunduğu yerlerde çıkar. Sina yarımadasındaki klasik, eski turkuaz yatakları uzun yıllar önce kapanmıştır. En kaliteli turkuazlar İran Nişabur’daki yataklardan çıkarılmıştır, ancak miktar oldukça azalmıştır. Diğer önemli yataklar ise ABD, Avusturalya ve Çin’dedir. Şu an piyasadaki en güzel ve değerli turkuazlar ABD–Arizona ile Çin’de küçük bir ocaktan çıkarılmaktadır. Son olarak Tanzanya’da yeni oluşumlar bulunmuştur.

Ham taşlar

     Turkuazın kullanıldığı muhteşem mücevherlere geçmeden önce biraz da teorik bilgi...(Belki gemoloji öğrencileri okuyordur:)) Turkuaz minerali kurak bölgelerdeki volkanik kayaçların ayrışma zonlarında ortaya çıkan ikincil oluşumlardır. Ayrışmış kayaç yüzeyinde kabuklar şeklinde olabileceği gibi, kayacın çatlak ve boşluklarını da doldurabilir. Turkuaz kriptokristalen kütleler veya kompakt yumrular halinde bulunur, ince iyi gelişmiş turkuaz kristalleri doğada çok nadir olarak bulunur. Oluşma ortamı çözelti bakır yönünden zenginse turkuaz, mavi renk, demir yönünden zengin ise yeşil, çinko yönünden zengin ise sarı renk olur.

    Turkuazlar genellikle kaboşon veya boncuk olarak kullanılır. Maddi değeri düşük turkuazlar tamburlanmaktadır.

     Gelelim mücevherlere; Van Cleef Arpels'in "Palais de la Chance" koleksiyonundan seçtim... 

1974'den özel koleksiyon yine Van Cleef

         Turkuaz mücevherlerin kullanımı...

   Doğal turkuazların bazı işlemler sonucu boşluklarının azaltılarak, renk yoğunluğunun ve parlaklığının arttırılması mümkün olmaktadır. Turkuaz ısıya karşı hassastır . 250°C’de mavi rengi, görünümü hiç hoş olmayan bir renge dönüşür. Bu nedenle taşı keserken ve mücevher yapımında kullanırken dikkatli olunmalıdır. Güneş ışığı, sabun,ter, yağ, su turkuazlar için tehlikeli olabilir. Çok kullanılan turkuaz takılar zaman içinde güzelliklerini kaybedebilirler, mavi renk zamanla kirli yeşile dönebilir. Böyle takılar, organik çözücülerle temizlenerek eski haline döndürülebilir. 

Mücevher aşkı ile...